Mətbuatımızın keçdiyi tarixi yol qürur doğurur.Ulu Öndər milli mətbuatımıza yüksək dəyər verərək deyir: “Mətbuat demokratiyanı
dərinləşdirən, siyasi inkişafa təkan verən qüdrətli vasitədir. Bu gün əsas vəzifə onun geniş imkanlarından milli dövlət quruculuğunda, demokratik dəyərlərin bərqərar edilməsində, sivil vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasında, islahatların həyata keçirilməsində, insanların mənəvi
saflaşmasında səmərəli istifadə etməkdən ibarətdir. Mətbuat həyatın güzgüsü, həqiqətin carçısı olmalıdır, insanları yüksək ideallar uğrunda mübarizəyə səsləməli və səfərbər etməlidir”
Zəngin və çoxəsrlik tarixə, yüksək mədəniyyətə malik olan Azərbaycan xalqının böyük
inkişaf yolu keçərək yüksək sivilizasiyaya çatması, ilk mətbuat orqanımız olan “Əkinçi” qəzetinin nəşrə başlaması Şərq dünyasında milli oyanışın təzahürü kimi böyük əhəmiyyət kəsb etdi. Azərbaycan milli mətbuatının ilk cığırdaşı olan “Əkinçi” qəzeti çağdaş dövrdə fəaliyyət göstərən çoxsaylı mətbuatımızın ideoloji xəttini müəyyənləşdirdi. “Azərbaycanda sosial-mədəni həyatın XIX əsrin ikinci yarısından etibarən sürətli canlanmasında və ictimai fikrin maarifçi-demokratik ideyalarla zənginləşməsində Həsən bəy Zərdabinin müstəsna xidmətləri vardır. Zərdabi yaradıcısı, təşkilatçısı və redaktoru olduğu “Əkinçi” qəzetini doğma ana dilində nəşr etdirməklə milli mətbuatın bünövrəsini qoymuş, dövrünün ziyalılarını bu qəzet ətrafında birləşdirərək taleyüklü mühüm vəzifələrin uğurla həyata keçirilməsində misilsiz rol oynamışdır. Demokratiyanın əsas göstəricilərindən sayılan söz azadlığı prinsipi dövlətlərin, xalqların inkişafında, cəmiyyətlərin formalaşmasında müstəsna rol oynayır. Eyni zamanda, Azərbaycanda inkişafın kompleks təmini həm də bu prinsipə sadiqlikdən irəli gəlir. Ölkəmiz dünyada söz azadlığının qorunduğu, mətbuatın yüksək səviyyədə inkişaf etdiyi dövlətlər sırasındadır. Xüsusi olaraq vurğulamaq lazımdır ki, ölkəmizdə azad sözün inkişafı və mətbuatın yüksək müasir standartlara yiyələnməsi Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.Heydər Əliyevin uğrunda mübarizə apardığı problemlərdən biri ana dili
problemi idi. O, ana dilinin taleyinə ana vətənin taleyi kimi baxırdı. Ulu Öndərin heyrətamiz mənəvi irsində mətbuatın ayrıca bir yeri vardır. Onun məruzə və çıxışlarında kütləvi informasiya vasitələrinə verdiyi müsahibələrin də mətbuat haqqında olduqca yüksək fikirlər yer tutur. Heydər Əliyev dəfələrlə öz çıxışlarında qeyd etmişdir ki, mətbuat da ədəbiyyat kimi xalqımıza böyük faydalar gətirir və gətirməkdədir. Heydər Əliyev eyni zamanda milli mətbuatımızın qarşısına xalqının zəkasını düşmənlərimizin uydurduğu təsəvvürlərin buxovundan xilas etməyi, ictimai həyatda onun mövqeyini təmin etməyi, vətəndaşlıq hüquqlarını başa salmağı başlıca məqsəd kimi qoymuşdu. Çünki maarifçiliyin əsasında
milli şüurun dərki, tarixin tanınması, dini və milli dəyərlərin qorunması dururdu.
XX əsrin sonunda Azərbaycanda baş verən siyasi sarsıntılar, Azərbaycan ərazilərinin erməni vandalları tərəfindən işğalı, Azərbaycan xalqına qarşı soyqırım siyasəti, Moskvadakı sovet rəhbərlərinin Azərbaycana qarşı haqsızlıqları təbii ki, Azərbaycan ədəbiyyatının və mətbuatının da tənəzzülə uğraması ilə nəticələndi. Yazarların, şairlərin, jurnalistlərin sözünü eşidən olmadı, həqiqəti söyləyənləri susdurdular. Heydər Əliyevin Azərbaycana qayıdışı ilə hər şey kökündən dəyişdi. Heydər Əliyevin siyasi nüfuzu, beynəlxalq qanunları mükəmməl şəkildə bilməsi, cəsarəti bir sıra gizlədilmiş həqiqətləri üzə çıxarmağa başladı. Bu da öz növbəsində mediaya müsbət təsirini
göstərdi. Ədəbiyyata, mədəniyyətə, mətbuata azadlıq verildi. Daha həqiqəti söyləyənlər
susdurulmurdu. Heydər Əliyevin gəlişi ilə Azərbaycan tam müstəqillik əldə etdi, necə deyərlər, özü öz ağası oldu. Bazar iqtisadiyyatı nın güclü bir sıçrayışla inkişafı mədəniyyət sahəsində də özünü göstərdi. Azərbaycan ədəbiyyatında və mətbuatında yeniliklər yarandı, tərəqqinin hər tərəfdən öz qapılarını Azərbaycan mədəniyyətinin, ədəbiyyatının, eyni zamanda mətbuatının üzünə açması ilə
əlaqədar ədəbi mühit sələflərin yaratdığı ənənələrə böyük hörmət və qayğı ilə yanaşdı. Eyni zamanda uzun illərin təzyiq mühiti, sarsıntılar epoxasından sonra birdən-birə kəskin dəyişmələr, gözlənilməz dözümlər dövrünün ağuşuna düşmüş milli həyatın ilkin çarpışmaları, buxovsuz azadlıq eşqi, çaxnaşmalar, ziddiyyətlər Heydər Əliyevin qətiyyəti ilə tarixi-mədəni amillər kimi şərtləndi.
Uzun illər gələcəyə ümidlə baxan milli mətbuat nümayəndələrimiz daim axtarışlar apararaq
dövrün problemlərini, gərginliklərini, sıxıntılarını, eyni zamanda ümidlə açılacaq sabahlardakı günəş şəfəqlərini öz məqalələrində əks etdirməyə nail oldular. Onların yazıları yeni məzmun kəsb edərək məqam, fikir, başlanğıc, mənəvi-əxlaqi mövqe (meyar, dəyərləndirmə) kimi dəyərləri sərgiləməyə müvəffəq oldu. Mətbuat işçilərinin əksəriyyətinin yazıları publisist, epik məna siqləti ilə nəfəs almağa başladı. Onların yazıları hansısa mücərrəd estetik qəlib və ölçülərdə deyil, vətəndaş çılğınlığı, publisist deyimi, aktuallığı ilə özünü göstərməyə başladı. İstər 1969-cu ildə Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dönəmlərdə, istərsə də xalqımızın təkidli tələbi ilə 1993-cü ildə yenidən hakimiyyətə qayıdışın dan sonra Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev ölkəmizdə mətbuatın inkişafı, söz azadlığının bərqərar olması istiqamətində mühüm addımlar atdı. Ulu öndər Heydər Əliyev deyirdi ki, “Jurnalist əməyi qeyri-adi əməkdir. Böyük səy, zəhmət, cəsurluq, hünər, fədakarlıq, öz peşəsinə vurğunluq tələb edən əməkdir”. Ulu öndərin rəhbərliyi və birbaşa iştirakı ilə hazırlanan ölkə Konstitusiyasında vətəndaşların söz azadlığı hüququ təsbit edildi, 1998-ci ildə Azərbaycanda senzura ləğv olundu. Bundan başqa, məhz Ulu öndər Heydər Əliyev müasir Azərbaycan jurnalistikasının inkişafı və müasir standartlara yiyələnməsi, həmçinin, peşəkarlığın inkişafı istiqamətində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsində əsaslı rol oynadı…Ulu öndər Heydər Əliyev 1969-cu ildə ana dilimizin və milli mətbuatımızın xilaskarına çevrildi…Məhz Ulu öndərin rəhbərliyi və birbaşa iştirakı ilə hazırlanan ölkə Konstitusiyasında vətəndaşların söz azadlığı hüququ təsbit edildi, 1998-ci ildə Azərbaycanda senzura ləğv olundu. Bundan başqa Ulu öndər Heydər Əliyev müasir Azərbaycan jurnalistikasının inkişafı və müasir standartlara yiyələnməsi, həmçinin, peşəkarlığın inkişafı istiqamətində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsində əsaslı rol oynadı. Onun qədim və böyük mətbuat yoluna açdığı işıq bu gün öz şəfəqlərini göstərir.
Məhz həmin dövrdə istər ədəbi, istərsə də mətbu sahədə yüksək irəliləyiş nəzərə çarpırdı. Azərbaycan dilində qəzetlərin sayı artırıldı, televiziyada verilişlərin Azərbaycan dilində yayımı genişləndirildi. Ulu öndər Heydər Əliyev Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində ixtisaslı kadrların hazırlanması istiqamətində əhəmiyyətli addımlar atdı. Azərbaycanda nəşr olunan çap mətbuatı peşəkarlıq səviyyəsinə və digər parametrlərinə görə ittifaq miqyasında seçilirdi. Artıq Azərbaycan mətbuatı uzun onilliklərlə qadağan olunan milli adət-ənənələrimizdən, milli tariximizdən, mədəniyyətimizdən, dilimizdən yazmağa başladı, bu məsələlər geniş təhlil olunaraq təbliğ edildi. Ulu Öndər Heydər Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə yüzlərlə gənc SSRİ-nin ali məktəblərinə müsabiqədənkənar qəbul olunurdu. Onların arsında jurnalistika ixtisası üzrə təhsil alanlar da az deyildi. Bu da Azərbaycan milli jurnalistika məktəbinin formalaşmasında, müasir jurnalistikanın inkişafında mühüm və müstəsna rolunu oynadı.
Məhz ümummilli liderin sayəsində Azərbaycan milli mətbuatı ölkəmizdə həmişə qabaqcıl ideyaların carçısı, dövrün, siyasi həyatın güzgüsü olmuşdur. Dahi şəxsiyyət Heydər Əliyev bildirirdi ki, xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərinin qorunmasında və zənginləşməsində, Azərbaycan ədəbi dilinin inkişafında milli mətbuat müstəsna xidmətlər göstərmək iqtidarındadır.
Azərbaycanda ilk dəfə İnternetə çıxış 1991-ci ildə Milli Elmlər Akademiyasının İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunda bir qrup alim və mütəxəssis tərəfindən həyata keçirildi.
Jurnalistlərlə görüşündə ən kiçik detallara fikir verən tələbkar siyasi rəhbər – Heydər Əliyev, eyni zamanda qayğıkeş bir insan idi. Ulu öndər şəxsi nümunəsilə jurnalistləri praktiki həyat proqramı ilə, həyatın ali mənasının dərk edilməsi və əxlaqi idealarla silahlandırardı. Ümummilli lider Heydər Əliyev, jurnalistlərlə xüsusi dildə danışır, onlara kim olduqlarını, insani ləyaqət və vəzifələrinin nədən ibarət olduğunu, cəmiyyətə, təbiətə, bütün kainata münasibətdə hüquq və vəzifələrinin nədən ibarət olduğunu məharətlə izah edirdi. Heydər Əliyev bizimlə bəşəriyyət üçün həyati məsələlərin həlli istiqamətində əhəmiyyətli fikir mübadiləsi edir və bu barədə öz baxışlarını səsləndirirdi.
1998-ci ildə ölkənin mətbuatı üzərində senzuranın ləğv olunması yeni dövr jurnalistikasının yaranmasına yol açdı. Artıq KİV-lərin fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericilik aktlarının qəbul olunması ilə ölkə mətbuatının Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması prosesi başlamışdı. Yeni qanunda, həmçinin ölkəmizdə fəaliyyət göstərən aparıcı mətbu orqanlarının maddi-texniki imkanlarının gücləndirilməsi məsələsi də öz əksini tapmışdır.
Azərbaycanda mətbuat XIX əsrdə yaransa da, onun tam şəkildə müstəqil dövlətçilik maraqlarına xidmət etmək funksiyası yalnız XX əsrin sonlarında reallığa çevrilib. Onun sözlərinə görə, Həsən bəy Zərdabinin əsasını qoyduğu “Əkinçi” qəzeti ilə Azərbaycan xalqının milli ideyasının formalaşması prosesində milli mətbuatın rolu nəzərə çarpmağa başladı. Amma dünyanın reallığa çevrilən çağırışlarına cavab verə biləcək, Azərbaycan coğrafiyasında ictimai düşüncəni formalaşdıracaq və xalqımız haqqında həqiqətləri beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdıracaq media institutu sonralar yarandı. “Ümummilli lider Heydər Əliyev, eyni zamanda cəmiyyətimizin “güzgüsü” olan, ictimai-siyasi düşüncə tərzini formalaşdıran, Azərbaycan xalqının milli kimliyini dünya xalqlarına nümayiş etdirə bilən medianın əsaslarını yaratdı. Ulu öndərin Azərbaycan mətbuatının inkişafında rolu xüsusilə özünü müstəqillik illərində göstərib. Ümummilli lider Heydər Əliyevin səyləri nəticəsində Azərbaycanda mətbuat orqanlarının azad fəaliyyəti və inkişafı yolunda süni maneələrin aradan qaldırılması, qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi, KİV-in maddi-texniki təchizatının yaxşılaşdırılması sahəsində ardıcıl tədbirlər həyata keçirildi. Belə ki, vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunu özünün inkişaf modeli kimi qəbul edən Azərbaycan Respublikası insan hüquqları, söz və mətbuat azadlığının təmin olunması ilə bağlı bir sıra beynəlxalq konvensiya və sazişlərə qoşuldu. Müstəqil kütləvi informasiya vasitələrinin təsis edilməsi və azad fəaliyyəti üçün ölkəmizdə zəruri qanunvericilik bazası yaradıldı. Bu gün mətbuatın maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinin stimullaşdırılması, dövlət orqanları ilə mətbuat arasında səmərəli əməkdaşlığın inkişafı, jurnalistlərin peşəkarlığının və məsuliyyətinin artmasına daha münbit şərait yaradılması, onların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi Azərbaycan dövləti və cəmiyyəti qarşısında duran mühüm vəzifələrdir.
“Əkinçi” ənənələri ilə həyata qədəm qoyan, “Molla Nəsrəddin” ənənələri ilə mübarizləşən Azərbaycan milli mətbuatı ötən 150 il ərzində, həqiqətən, çox kəşməkeşli, həm də son dərəcə şərəfli bir inkişaf yolu keçib. Təbiidir ki, bu yol heç də həmişə rəvan olmayıb. Əslində, bütün dövrlərdə və bütün ölkələrdə mətbuatın missiyası da elə cəmiyyəti düşündürən, narahat edən problemləri gündəmə gətirmək, onların həlli yollarını aramaq və ən başlıcası, hökumətin və geniş ictimaiyyətin diqqətini bu sahəyə səfərbər etmək olub. Bu mənada mətbuat həmişə tərəqqi və inkişafa yardımçı, ətalət, cəhalət, mühafizəkarlıq, meşşanlıq və nəhayət, sui-istifadə və cinayət hallarına qarşı amansız mübariz olub. Əlbəttə, söhbət normal və sağlam mətbuatdan gedir.
2000-ci il martında Ulu öndərin Sərəncamı ilə “2000-2001-ci illərdə kütləvi informasiya vasitələrinin maddi-texniki şəraitinin yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlər Proqamı” təsdiq olundu, Mətbuat və İnformasiya Nazirliyi ləğv edildi, Milli Mətbuat, Teleradio və İnternet Şurası yaradıldı.
Müasir Azərbaycan mətbuatı da öz inkişafını Heydər Əliyev ideyalarından götürür. Çünki, XXI informasiya əsrində mətbuatın inkişafı məsələləri həmişə ümummilli lider Heydər Əliyevin diqqət mərkəzində olub. Ulu öndər mətbuatın maneəsiz fəaliyyəti, dünya təcrübəsindən bəhrələnməsi, xüsusilə kütləvi informasiya vasitələrinin maddi-texniki vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, o cümlədən jurnalistlətin peşə səviyyəsinin yüksəldilməsi və hüquqlarının qorunması üçün bütün zəruri addımlar atdı və tədbirlər həyata keçirdi. Qısa bir müddət ərzində media sahəsində böyük irəliləyiş müşahidə olundu. Yeni qəzetlər, kütləvi informasiya vasitələri, özəl televiziyalar yarandı.
Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev bir sıra qəzetlərin Azərbaycan nəşriyyatına olan borclarını dondurmaqla iqtisadi böhranın girdabında boğulan mətbu vasitələrini xilas etdi. Bundan başqa, Ulu öndərimiz cəmiyyətdə jurnalistlərə yüksək münasibətin formalaşmasında mühüm rol oynadı. Şəxsi təşəbbüsləri ilə jurnalistlərlə, qəzet baş redaktorları ilə görüşlər keçirən ümummilli liderimiz Heydər Əliyev mətbuatın problemləri ilə daha yaxından tanış olaraq, müvafiq qərarlar qəbul etdi, mətbuatın inkişafına nail oldu. Bütün ölkə jurnalistləri Ulu öndəri həm də bir dost, onların zəhmətinə qiymət verən yaxın sirdaş kimi qəbul edirdi. Bunun nəticəsi idi ki, 2002-ci ildə ümummilli liderimiz Heydər Əliyev “Ruh” Jurnalistləri Müdafiə Komitəminin təsis etdiyi “Jurnalistlərin dostu” mükafatına layiq görüldü.
2001-ci ildə kütləvi informasiya vasitələrinin rəhbərləri ilə görüşən Ulu öndər Heydər Əliyev demişdir: “Biz mətbuat haqqında bir neçə ciddi addım atmışıq: söz azadlığının, mətbuat azadlığının təmin olunması, senzuranın aradan qaldırılması, bütün mətbuat orqanlarına sərbəstlik verilməsi. Əgər bu gün hansısa yeni bir şey varsa, biz onu edirik və edəcəyik”.
İnsan oğlu ətrafında baş verənləri şüurlu şəkildə dərk etməyə başladığı ilk andan etibarən onda yazmaq və oxumaq (təbii ki, ilk vaxtlarda danışmaq-red.) həvəsi baş qaldırıb. İbtidai insanlar vəhşi təbiətdə gördüklərini daşlar üzərinə cızaraq ilk rəsmlərini, əslində isə yazılarını yaradıblar. Bu yaradıcılıq bir tərəfdən insanların ətrafdakılara marağı ilə bağlı olsa da, digər tərəfdən də gördüklərini hansısa bir formada başqalarına da göstərmək həvəsindən irəli gəlib. Yəni, əgər belə demək mümkünsə onlar bununla bir növ malik olduqları informasiyanı ətrafdakılara çatdırıblar. Hansı ki, müasir dünyada bu missiyanı qəzetlər və informasiya agentlikləri, həmçinin, internet portalları həyata keçirir.
Bütün bu addımlar Azərbaycan mətbuatının dünya mətbuatına inteqrasiyasını, jurnalistika sahəsində yeni-yeni nailiyyətlərin əldə edilməsini sürətləndirdi.
Bu gün isə əminliklə demək olar ki, mətbuat ölkədə ən sürətlə inkişaf edən, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi ilə günü-gündən təkmilləşən fəaliyyət sahələrindən biridir. Ölkə mətbuatı müasir informasiya cəmiyyəti quruculuğunda, milli-mənəvi dəyərlərin qorunub saxlanması və təbliğində, o cümlədən tədris və maarifləndirmə sahəsində mühüm rol oynayır.Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycan milli mətbuatına, söz azadlığına verdiyi yüksək dəyər bu gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir.
Dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin Azərbaycan mətbuat işçilərinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi tədbirləri haqqında sərəncamları da böyük rəğbətlə qarşılanır. Atılan hər bir addım dövlətimizin azad mətbuatın inkişafına diqqət və qayğısının aydın mənzərəsini yaradır. Bütün bunların nəticəsidir ki, cənab İlham Əliyev üç dəfə «Jurnalistlərin dostu» mükafatına layiq görülüb. Prezident İlham Əliyevin 12 yanvar 2021-ci il tarixli «Azərbaycan Respublikasında media sahəsində islahatların dərinləşdirilməsi haqqında» Fərmanı əsasında Medianın İnkişafı Agentliyinin yaradılması Azərbaycan mətbuatının qarşısında yeni imkanlar açır.
Qürur hissi ilə deyə bilərik ki, Ulu öndər Heydər Əliyev idarəçilik məktəbinin və siyasi kursunun layiqli davamçısı olan Prezident İlham Əliyevin hakimiyyəti dövründə Azərbaycanda mətbuata dövlət qayğısının miqyası daha da genişlənmişdir. İndi Azərbaycan söz və məlumat azadlığının təmin olunması, medianın inkişaf etdirilməsi istiqamətində görülən işlərdə nəinki Qafqazda liderdir, bütün dünyada ön sıralardadır. Azərbaycan söz azadlığının qorunduğu, mətbuat azadlığı prinsipinə hörmətlə yanaşılan ölkələrdən hesab edilir. Ölkədə azad medianın, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi demokratik mexanizmlərin mövcudluğunun əsas şərtlərindən biri kimi qəbul edilir. Jurnalist olaraq qarşımızda dayanan ən ümdə vəzifə mətbuatımızın ən gözəl xüsusiyyətlərini gələcək nəsillərə ötürmək , informasiya sahəsində də uğurlu addımlar atmaq, müstəqil Azərbaycanın inkişafı üçün əlimizdən gələni edəcəyik
YENİNEWTV24.AZ
Həsənov Tofiq Əliş oğlu. AMEA Abbasqulu Ağa Bakıxanov adına Tarix İnstitutunda Tarix üzrə fəlsəfə doktoru
